Rosyjsko-irańska współpraca militarna i nuklearna stała się
przedmiotem poważnych obaw USA, prowadzących politykę międzynarodowego
izolowania Iranu. W czerwcu 1995 roku premier Rosji Wiktor
Czernomyrdin i wiceprezydent USA Al Gore osiągnęli poufne
porozumienie, w którym Rosja zobowiązała się nie sprzedawać Iranowi
nowego sprzętu wojskowego. Jednak w listopadzie 2000 roku Moskwa
ogłosiła wycofanie się z tego porozumienia, a pod koniec grudnia 2000
roku do Iranu przybył minister obrony Igor Siergiejew. Była to
pierwsza wizyta tego rodzaju po 1979 roku; ogłoszono wówczas "nowy
rozdział" w stosunkach dwustronnych, mający charakteryzować się
zacieśnieniem współpracy wojskowej, politycznej i naukowo-technicznej..
Już wcześniej, w lutym 1998 roku Rosja i Iran podpisały porozumienie w
sprawie ukończenia budowy reaktora w Bushehr z większym zaangażowaniem
rosyjskim w ten projekt, a w marcu 1998 roku zawarto wstępne
porozumienie o budowie przez Rosję kolejnych 2 reaktorów w Bushehr.
Bliższą współpracę irańsko-rosyjską przypieczętowała wizyta w Rosji
prezydenta Iranu Mohammada Chatamiego w dniach 12-15 marca 2001 roku.

     Związki irańsko-rosyjskie zaczęły budzić jeszcze większe
kontrowersje gdy program nuklearny Iranu stał się jednym z czołowych
problemów międzynarodowych po tym jak w sierpniu 2002 roku ugrupowanie
opozycyjne Narodowa Rada Oporu Iranu (NCRI) ujawniło istnienie dwóch
nieznanych wcześniej obiektów nuklearnych w Iranie. Rosja opowiadała
się za dyplomatycznym rozwiązaniem kwestii irańskiego programu
nuklearnego. Jej propozycją było wykonywanie wzbogacania uranu na
terytorium Rosji i dostarczanie paliwa jądrowego Iranowi; Iran
wykazywał zainteresowanie tym pomysłem, ale konsekwentnie odmawiał
wstrzymania własnego programu wzbogacania uranu. Rosja utrzymywała
też, że nie ma dowodów na to, iż irański program nuklearny służył
również celom wojskowym. Rosja głosowała w grudniu 2006 roku, marcu
2007 roku i marcu 2008 roku za rezolucjami Rady Bezpieczeństwa ONZ
nakładającymi sankcje na Iran, jednak odegrała kluczową rolę w
złagodzeniu ich zakresu. Aby zmniejszyć obawy Zachodu co do budowy
elektrowni jądrowej w Bushehr w lutym 2005 roku Rosja zawarła z Iranem
porozumienie zobowiązujące republikę islamską do przekazania Rosji
całego zużytego paliwa jądrowego z reaktora Bushehr. Reaktor ten miał
być uruchomiony jeszcze w 2006 roku, ale strona rosyjska kilkakrotnie
odkładała ukończenie projektu z powodu sporu finansowego, co
wywoływało niezadowolenie Teheranu. Pojawiły się w związku z tym
zarzuty wobec Rosji, że Bushehr jest wykorzystywany jako karta
przetargowa w negocjacjach z Zachodem na różne tematy. W grudniu 2007
roku rosyjska firma Atomstroiexport budująca elektrownię w Bushehr
ogłosiła, że doszła do porozumienia z Teheranem w sprawie terminarza
ukończenia inwestycji, ale oświadczyła też, że nie nastąpi to przed
końcem 2008 roku. Dopiero 25 lutego 2009 roku przeprowadzono wstępny
test elektrowni w Bushehr.

     Jednocześnie Rosja umacniała swoją pozycję głównego dostawcy
broni dla Iranu, co również spotykało się ze zdecydowaną krytyką USA.
W grudniu 2005 roku podpisano kontrakt o wartości 700 milionów dolarów
na dostawę 29 mobilnych systemów obrony przeciwlotniczej Tor-M1;
zostały one dostarczone Iranowi przed końcem 2006 roku. 26 grudnia
2007 roku minister obrony Iranu Mostafa Mohammad Najjar oświadczył, że
Rosja zgodziła się sprzedać Iranowi bardziej zaawansowany system
rakietowej obrony przeciwlotniczej S-300, a 21 grudnia 2008 roku
władze irańskie poinformowały, że rozpoczęły się dostawy tego systemu;
doniesienia te nie znalazły jednak potwierdzenia po stronie
rosyjskiej.

     Tymczasem zacieśnia się współpraca Iranu i Rosji również w innych
dziedzinach. W sferze kontaktów politycznych bezprecedensowym
wydarzeniem było przybycie do Iranu na szczyt przywódców państw
regionu Morza Kaspijskiego 16 października 2007 roku prezydenta
Władimira Putina - pierwszego przywódcę rosyjskiego odwiedzającego
Iran od konferencji teherańskiej w 1943 roku. Putin spotkał się
wówczas z prezydentem Iranu Mahmudem Ahmadinejadem i najwyższym
przywódcą religijnym ajatollahem Ali Chameneim (co rzadko zdarza się w
przypadku wizyty szefa państwa nieislamskiego) i jednoznacznie wyraził
sprzeciw wobec użycia siły przeciw Iranowi.

     Oba państwa znajdują się w gronie czołowych eksporterów gazu
ziemnego i podjęły ostatnio działania zmierzające do wspólnego
kształtowania światowego rynku tego surowca, co często bywa
porównywane do działalności Organizacji Państw Eksportujących Ropę
Naftową (OPEC). 21 października 2008 roku szef rosyjskiego Gazpromu
Aleksiej Miller i ministrowie ropy naftowej Iranu i Kataru ogłosili na
spotkaniu w Teheranie zamiar utworzenia przez te 3 państwa ugrupowania
koordynującego politykę eksportu gazu ziemnego. Następnie 23 grudnia
2008 roku w Moskwie odbyło się Forum Państw-Eksporterów Gazu Ziemnego
z udziałem Rosji, Iranu i 10 innych państw, na którym podpisano statut
tworzący organizację z siedzibą w stolicy Kataru Doha.

     Dwustronna wymiana handlowa wykazuje stałą tendencję zwyżkową: w
2000 roku wynosiła 660 milionów dolarów i wzrosła w 2005 roku do 2
miliardów dolarów, z czego 1,9 miliarda stanowił eksport rosyjski do
Iranu. Oprócz elektrowni jądrowej w Bushehr i eksportu broni
gospodarcze interesy Rosji związane z Iranem to m.in. eksploatacja
przez Gazprom pola gazowego South Pars i wspólna budowa
hydroelektrowni w Tadżykistanie.

http://www.stosunkimiedzynarodowe.info/kraj,Iran,stosunki_dwustronne,Rosja