Jarosław Kaczyński opowiada m.in. o zwyczajach śp. Prezydenta w czasie podróşy lotniczych, o ostatnim spotkaniu z bratem i  porannych rozmowach telefonicznych 10 kwietnia. Zapraszamy do lektury pierwszej części rozmowy Marka Pyzy z Jarosławem Kaczyńskim.

Nie wiemy, co działo się w samolocie, ale możemy się domyślać. Jak tego dnia, tak wyjątkowego, tak podniosłego, mógł zachowywać się Pan Prezydent? Szlifował przemówienie czy raczej korzystał z okazji porozmawiania z dawno niewidzianymi osobami?

Kiedy ostatni raz się widzieliśmy, w piątek późnym wieczorem, Leszek był zadowolony ze swojego przygotowania. W samolocie na pewno nie pracował nad tekstem. Miał taki zwyczaj, że często zapraszał kobiety do swojego saloniku, by mogły porozmawiać z Marylką, a sam przesiadał się dalej i tam rozmawiał z towarzyszami podróży. Leciała z nim Marylka, z bezpośredniego otoczenia pani Tomaszewska, pani Mamińska, na pewno też Anna Walentynowicz, którą brat ogromnie cenił. Sądzę, że te panie były w tym saloniku. Choć to nie jest najlepsza nazwa. Raczej możemy mówić o niewielkim przedziale ze stołem. Jest w nim sześć miejsc. Ale w miarę wygodnie da się podróżować w cztery-pięć osób.

Rozmawialiście w czasie tego lotu.

Niezmiernie rzadko zdarzało mu się dzwonić z telefonu satelitarnego. Potrafię sobie przypomnieć jeden taki przypadek. Może były dwa czy trzy. Rozmowa dotyczyła stanu zdrowia mamy. Była codziennością. Zawsze po obchodzie w szpitalu, jeśli nie byliśmy na miejscu, brat dzwonił do lekarza prowadzącego i przekazywał mi informacje. Powiedział na koniec, żebym się jeszcze przespał, bo się rozpadnę. Dokładnie to pamiętam. To były ostatnie słowa, jakie od niego w życiu usłyszałem.

Już ostatnie tygodnie przed wylotem były dla Panów trudne.

Na początku marca, w czasie przygotowań do kongresu partii trochę się rozchorowałem. Mieszkałem wtedy kilka dni w pałacu, żeby nie zarazić mamy. W małym, dwupokojowym mieszkanku przy klatce schodowej, obok dawnego apartamentu prezydenckiego, dziś zapewne przerobionego.

Po powrocie z kongresu pojechałem na pogrzeb mojego kolegi jeszcze z czasów dzieciństwa i wczesnej młodości, który nagle umarł. To ojciec dziennikarza Jana Osieckiego. Z Pawłem, bo tak miał na imię, jeździliśmy w latach 60. razem na wakacje, nasi rodzice dobrze się znali. Znaliśmy się dobrze. Kiedy dowiedziałem się, zresztą od jego syna, że umarł, uważałem za swój obowiązek jechać na jego pogrzeb. To było w Milanówku. I tam właśnie dowiedziałem się, że mama znów idzie do szpitala.

Wydawało mi się, że to potrwa dwa, trzy dni. Później nagle jej się pogorszyło, było bezpośrednie zagrożenia życia. W pewnym momencie wydawało się, że nie można już jej pomóc. Jedenaście dni była nieprzytomna. Regularnie widywaliśmy się z bratem w szpitalu. Często nocami. Dopadało mnie coraz większe zmęczenie tym wszystkim, dlatego przekazałem kierowanie partią Adamowi Lipińskiemu. Mama odzyskała przytomność przed Świętami Wielkanocnymi. Wydawały mi się wtedy smutne. Dziś, z mojego punktu widzenia, to był żaden smutek. Święta też spędziłem w szpitalu i na śniadaniu u brata. To była jego ostatnia niedziela w życiu.

W Wielki Poniedziałek byłem w kaplicy w pałacu. Miałem taki zwyczaj, że chodziłem tam na mszę, nawet gdy brata nie było w Warszawie. Przez ten ostatni tydzień sytuacja w szpitalu się trochę poprawiała. W drugiej części tego tygodnia zacząłem bywać w siedzibie partii.

Na początku był Pan przekonany, że brat pojedzie do Smoleńska pociągiem?

Pamiętałem słowa Leszka Millera. Powiedział kiedyś, że wszyscy spotkamy się na pogrzebie po katastrofie rządowego samolotu. W ogóle uważałem, że brat nie powinien więcej latać tymi samolotami.

A co on na to mówił?

Że w zasadzie, to mam rację. Niby mi obiecywał, że pojedzie pociągiem. Aż tu nagle w czwartek informacja, że brat musi lecieć do Wilna do prezydent Grybauskaite, bo ona się lojalnie wobec niego zachowała. Brat nie został zaproszony na to spotkanie praskie, gdzie był Obama. Zresztą, co wielce charakterystyczne, Vaclav Klaus też nie. Prezydent Litwy została zaproszona. Nie poleciała jednak, ale wysłała swojego premiera. Brat poleciał do niej, żeby za to podziękować, ale też chciał z nią porozmawiać o sprawach sfery postradzieckiej i o sytuacji Polaków na Litwie. To wykluczało podróż pociągiem do Smoleńska.

Pojawiał się argument, że to przecież Rosja?

Przede wszystkim mówiłem o fatalnym samolocie i fatalnym lotnisku. Nie wiedziałem jednak, że jest aż tak zapuszczone. Myślałem, że jest czynne. Teraz wiemy, że od dwóch lat było inaczej. W kwietniu zrobiono wyjątek. Argumentu, że to wylot właśnie do Rosji, nie przypominam sobie. Może miałem go w tyle głowy, ale nie używałem.

Jak wyglądało Panów ostatnie spotkanie?

W piątek wieczorem, ok. 22-23 widzieliśmy się w szpitalu. Byłem zaskoczony, bo myślałem, że już nie przyjedzie. Chwilę porozmawialiśmy. Mówił m.in., że jest dobrze przygotowany do uroczystości w Katyniu. Wróciły też motywy troszkę żartobliwe ze spotkania z panią prezydent, o których mówić nie mogę. Poszliśmy do mamy, chwilę staliśmy nad jej łóżkiem. Oddychała już wówczas samodzielnie, ale nie była do końca przytomna. Leszek pojechał do pałacu, ja posiedziałem jeszcze jakiś czas z doktorem Wojciechem Lubińskim, który też zginął następnego dnia. Wychodząc ze szpitala pytałem go, czy może polecą małym samolotem. Miałem przeświadczenie, że JAK jest bezpieczniejszy, sprawniejszy, że wyląduje i na kartoflisku. Śp. Płk Lubiński (pośmiertnie awansowany na stopień generała) stwierdził, że lecą Tupolewem. Jakoś więc sobie wytłumaczyłem, że przecież JAK-i tak często się psuły, zapalały, lądowały awaryjnie, jak na pustyni z panią Grześkowiak, a Tupolew był świeżo po remoncie. Zresztą rano okazało się, że JAK, którym mieli lecieć dziennikarze, zepsuł się przed startem.

10 kwietnia obudził Pana brat?

Telefon zadzwonił o szóstej. Leszek przekazał, że w nocy nic złego się nie działo. Wcześniej dzwonił do funkcjonariusza BOR, który był w szpitalu. Później był już ten drugi komunikat, który brat przekazywał mi po obchodzie lekarskim, jeśli nie byliśmy na miejscu.

Najpierw zadzwonił z pokładu samolotu do lekarza prowadzącego?

Przed telefonem do mnie, rozmawiał z doktorem Jerzym Smoszną. Później ze mną, a następnie oddał telefon satelitarny pani Tomaszewskiej, która skontaktowała się z mężem.

Gdy trzeci raz odebrał Pan tego dnia telefon, też myślał, że dzwoni Prezydent?

Zbierałem się do wyjścia do szpitala. Samochód już czekał. Kończyłem się golić. Usłyszałem Radosława Sikorskiego, który poinformował, że wszyscy zginęli. Powiedziałem mu mniej więcej: „To wynik waszej zbrodniczej polityki, bo nie kupiliście nowych samolotów". Po piętnastu minutach drugi telefon od ministra spraw zagranicznych. Był wtedy we mnie moment nadziei, że może coś się zmieniło, może brat przeżył. Ale Sikorski chciał tylko przekazać, że to był błąd pilota. Skąd mógł to wiedzieć? Nie wiem.

Chciałem jak najszybciej dostać się do szpitala, żeby mama się nie dowiedziała. Na pewno by jej to nie pomogło. Pytała zresztą pielęgniarkę tego dnia wieczorem, czy Leszek wrócił z Katynia. Ja byłem wtedy w Smoleńsku.

Sam chciał Pan od razu polecieć do Smoleńska czy ktoś to zaproponował?

To była jedna z pierwszych rzeczy, które mi przyszły do głowy. Nie wiedzieliśmy jak to zorganizować. Zajął się tym Stanisław Kostrzewski, który miał jakieś kontakty z firmami lotniczymi. Okazało się, że ci Panowie są w stanie błyskawicznie załatwić wszystkie pozwolenia, samolot szybko był gotowy. Ok. 15 polecieliśmy.

Tuż przed wylotem przez współpracowników dostałem propozycję, chyba od Sławomira Nowaka, żeby lecieć z Donaldem Tuskiem. Oczywiście nie miałem zamiaru z nimi podróżować.

Czy ktoś jeszcze do Pana dzwonił, Pan gdzieś telefonował?

Na pewno rozmawiałem z bratanicą. Przede wszystkim nie wiedziałem czy Marylka zginęła. Od Marty dowiedziałem się, że też poleciała. Później, nie ukrywam, że to był taki czas zatarcia w pamięci. Nie jestem pewien, czy po mnie przyjechano do szpitala, czy przyjechałem na Nowogrodzką, czy wpadłem do domu, żeby cos wziąć. Pamiętam, że znaleźliśmy się na lotnisku, gdzie pracownik nas odprawiający stwierdził, że mnie nie poznaje.

Był też telefon od Antoniego Macierewicza, który mówił, że będzie się starał zostać, żeby na nas czekać. Lecz okazało się, że ich nie wpuścili na lotnisko.

Szczerze powiedziawszy, gdy dopiero teraz spojrzałem na zdjęcie, to sobie uświadomiłem, kto dokładnie tam ze mną był. Kompletnie nie pamiętałem, że leciał z nami Marcin Mastalerek, szef naszej organizacji młodzieżowej. Kojarzyłem, że była jedyna Pani, czyli Małgorzata Gosiewska.


źródło: wPolityce.pl

Kto czekał na Pana w Witebsku?

Było przywitanie przez gubernatora, ale nie mam wątpliwości, że on czekał już na Tuska. Podstawiono autobus, była pani konsul z Rosji (Longina Putka – przyp. red.), która udzieliła teraz haniebnego wywiadu „Gazecie Wyborczej". Nieprawdopodobny stek kłamstw – te opisy rozmów o polityce, rzekomych przekleństw. Każdy, kto zna nasze środowisko, wie że wulgaryzmy nie są w nim codziennością. Nie twierdzę, że nikt nigdy nie zaklnie, ale na pewno nie przy kobietach.

Minęła Was kolumna samochodów premiera.

W ogóle tego nie zauważyłem. Powiedzieli mi o tym koledzy.

Premier relacjonował ostatnio, że nie miał na to wpływu. Powiedział, że nawet minister Graś miał prosić rosyjskiego kierowcę, by poczekał na Wasz autobus, ale Rosjanie najwyraźniej dostali inne „prikazy".

Nie wiem, jak było, nie będę tego komentował. Wiem, że mnie minęli, a ja tego nie zarejestrowałem. Siedziałem sam, podobnie jak w samolocie. Myślałem o tym, co się stało. O bracie. I że najstraszliwsze w tym wszystkim jest to, że się tego nie odwróci.

Później zauważyłem, trudno było nie zauważyć, że jeździmy w kółko po jakimś placyku. Wreszcie podjechaliśmy pod bramę lotniska. Nie potrafię ocenić, jak długo tam staliśmy – dwadzieścia czy czterdzieści minut.

Pamięta Pan pierwsze chwile na lotnisku?

Dużo świateł, wielu ludzi, namioty wojskowe przypominające te z PRL-u. Przywitał nas jakiś starszy pan, później się okazało, że to ambasador Jerzy Bahr. Poszliśmy na miejsce katastrofy, chwilę się pomodliliśmy. Namawiano mnie, abym nie szedł do brata. Powiedziałem, że przecież po to tu przyjechałem. Rozpoznałem go bez trudu. Miał twarz łatwą do rozpoznania, szczupłą, ściśnięte usta. Od jakiegoś czasu mocno się odchudzał, a dodatkowo choroba mamy spowodowała, że był chyba najlżejszy od 20-30 lat.

Rosjanie naciskali, że chcą zabrać ciało Pana Prezydenta do Moskwy.

Był o to ostry spór, który zakończył się, gdy powiedziałem, jaka jest cecha charakterystyczna brata – blizna na ramieniu po wypadku samochodowym. Do tego momentu Rosjanie nie chcieli mi uwierzyć.

Nie zgadzał się Pan na badania DNA, im na tym zależało.

Nie wiem, czy dlatego chcieli zabrać ciało, ale wyraźnie chcieli. Zachowywali się uprzejmie. Jeden z nich miał na głowie czapkę, zwróciłem mu na to uwagę, przecież obok leżało ciało prezydenta. Grzecznie ją zdjął. Pamiętam też, że gdy modliłem się nad ciałem brata, to jeden z funkcjonariuszy mówił coś nieprzyjemnego na ten temat. Drugi oponował, że skoro jestem wierzący, to jest moja ideologia – takiego słowa użył – to mam prawo ją demonstrować... A nawet dobrze to o mnie świadczy.

Pocałowałem brata. Zauważyłem, że jest potwornie zimny, wręcz zlodowaciały.

W całej tej sytuacji bardzo pozytywnie wyróżnił się Paweł Kowal. Przyznaję to, mimo tego, gdzie w tej chwili jest. To on wziął na siebie rozmowy z Rosjanami. Minister ds. nadzwyczajnym Siergiej Szojgu zgodził się, abyśmy zabrali trumnę z ciałem Leszka. Pojechaliśmy na chwilę do hotelu. Po drodze padła propozycja spotkania z Tuskiem, z Putinem, by złożyli mi kondolencje. Jerzy Bahr namawiał mnie do tego. Zdecydowanie odmówiłem. W pewnym momencie musiał wyjechać. Dowiedziałem się później od Pawła Kowala, że jest po wylewie, nie może przekroczyć pewnej liczby godzin pracy i wtedy wszystkie jego obowiązki przejął Turowski.

W hotelu dowiedzieliśmy się, że Putin wzywa Kowala. Okazało się, że nie ma mowy o zabraniu ciała. Putin stwierdził, że mają przepisy, że to głowa państwa, że muszą zorganizować oficjalne pożegnanie. Kowal zapytał Putina, czy wobec tego możemy odlecieć. Chciałem jak najszybciej być przy mamie. Mimo zgody, minęło sporo czasu do wylotu, bo służby graniczne bardzo długo sprawdzały nasze dokumenty. Odniosłem wrażenie, że ta kontrola jest złośliwie wydłużana.

W końcu wystartowaliśmy i o czwartej rano byliśmy na Okęciu, gdzie spotkaliśmy osoby z kancelarii prezydenta, m.in. Macieja Łopińskiego. Wybierali się CASĄ do Smoleńska, by uczestniczyć w pożegnaniu trumny z ciałem prezydenta. Skądinąd później około dwóch godzin nad tym Smoleńskiem wisieli.

Były problemy z lądowaniem?

Pytano ich przez radio, po co tu przylecieli. To a propos tego, jak od samego początku wyglądała ta przyjaźń polsko-rosyjska.

Zdziwiło Pana to powitanie Prezydenta przez Polaków na ulicach Warszawy?

Zupełnie się tego nie spodziewałem.

Czy Rosjanie w Smoleńsku mówili o przyczynach katastrofy?

Przez Pawła Kowala docierały do mnie wiadomości, że Rosjanie mówią o czterech podejściach do lądowania. Wiedziałem, że już zaczyna się dezinformacja. W cztery lądowania z udziałem Leszka zupełnie nie wierzyłem. Nawet nie w to, że nakazywałby, ale że zgodziłby się na lądowanie w skrajnie złych warunkach. Nie miał żadnych samobójczych tendencji. Chciał żyć, chciał, żeby mama wyzdrowiała, chciał walczyć w tych wyborach. Tuż przed jego wylotem, gdy wracałem wieczorem ze szpitala, humor mi się trochę poprawił, bo okazało się, że zmieniły się badania, które dawały ciągle dużą przewagę Komorowskiemu. Ale ona bardzo mocno zmalała. To zawsze był taki oddech świeżego powietrza.

Kiedy powiedział Pan o wszystkim mamie?

W rozmowie z Anitą Gargas mama mówiła, że to było w końcu maja. Mi się wydaje, że jednak na początku czerwca. Najpierw mama była w takim stanie, że brała mnie za Leszka. Czyli raz byłem u niej jako brat, raz jako ja. Jakoś nie zastanawiało jej to, że nigdy nie bywamy razem, a przecież bardzo często przychodziliśmy wspólnie. Później, gdy jej stan się poprawiał, zacząłem opowiadać o tej wyprawie do Ameryki Łacińskiej, o pyle wulkanicznym, łączności tylko przez telefon. Mówiłem na tyle barwnie, że wierzyła, iż brat nie może wrócić, później, że wraca statkiem. Opowiadałem, co na tym statku się dzieje, wymyślałem całą fabułę. Dyrektor szpitala też podrzucił jakieś pomysły do tej historii. W pewnym momencie lekarze, po konsultacji z psychologiem, stwierdzili, że już można powiedzieć. To było jakieś dwa miesiące po katastrofie.

To był jeden z najtrudniejszych dla Pana momentów od 10 kwietnia?

Poza samym dniem tragedii, ta rozmowa z mamą była najtrudniejsza. Nie było wiadomo, jakie wywoła konsekwencje. One niestety były złe. Była już na zaawansowanym etapie rehabilitacji. Gdy odzyskała przytomność, nie była w stanie ruszyć nawet małym palcem. Zupełny paraliż, ale nie nerwowy, lecz mięśniowy, czyli do odbudowania. Rehabilitacja na początku jest bardzo powolna, a później następuje gwałtowne przyspieszenie. U mamy był już ten etap. Zaczęła nawet chodzić. I gdy się dowiedziała, wszystko się cofnęło. Na skutek wstrząsu i silnych środków uspokajających, które działały przeciwnie do rehabilitacji – rozluźniały mięśnie. Przedłużyło to pobyt mamy w szpitalu o jakieś półtora miesiąca. Ale nie było innego wyjścia. Statek musiał dopłynąć do Europy.